Formy zatrudnienia – rodzaje umów o pracę
Podczas podejmowania decyzji o nawiązaniu współpracy warto wiedzieć, jaka forma zatrudnienia i umowa będzie najkorzystniejsza oraz jakie zasady obowiązywać będą pracodawcę oraz pracobiorcę w zależności od ustalonego rodzaju współpracy.
Różnica między umową o pracę, a umową cywilnoprawną
Przed podjęciem decyzji odnośnie formy zatrudnienia pracownika należy wcześniej dowiedzieć się, czym różni się umowa o pracę od umów oferowanych przez stosunek cywilnoprawny.
Umowa o pracę, jest to najpowszechniejsza forma zatrudnienia pracownika opierająca się na regulacjach ujętych w Kodeksie Pracy. W ramach tego rodzaju umowy pracownik zobowiązany jest do świadczenia określonej przez pracodawcę pracy w miejscu i czasie ustalonym w umowie.
Nawiązanie stosunku pracy łączy się również z koniecznością zapewnienia podwładnemu:
- wynagrodzenia równego bądź wyższego wynagrodzeniu minimalnemu;
- prawa do płatnego urlopu;
- wynagrodzenia chorobowego;
- uregulowania czasu pracy;
- określenia szczegółowych zasad sposobu zatrudnienia i zwolnienia;
- umożliwienia odpoczynku dobowego i tygodniowego;
- wliczania okresu zatrudnienia do stażu pracy.
W ramach stosunku pracy możliwe są następujące rodzaje zatrudnienia:
- umowa o pracę na okres próbny; na czas określony i nieokreślony;
- umowa na zastępstwo.
Umowa cywilnoprawna to forma zatrudnienia regulowana przez Kodeks Cywilny. Wykonawca jest formalnie niezależny od pracodawcy. Pracodawca zatrudniający na podstawie stosunku cywilnoprawnego, w zależności od rodzaju umowy, jest obciążony mniejszymi kosztami związanymi z zatrudnieniem oraz ma możliwość szybkiego rozwiązania współpracy.
Modele zatrudnienia pracowników
Oprócz różnych rodzajów umów formy zatrudnienia różnią się również modelami – czyli podziałem ze względu na czas świadczenia pracy. Pod tym względem wyróżniamy trzy podstawowe modele:
- stały model pracy – oparty na umowach na czas nieokreślony. Jest najkosztowniejszym z modeli zatrudnienia, ponieważ wymaga od pracodawcy poniesienia kosztów rekrutacji, selekcji pracowników, szkoleń, świadczeń, wynagrodzeń oraz zwolnień;
- zmienny model pracy – zakłada elastyczność funkcjonalną, czasową oraz ilościową, uwzględnia niestabilność gospodarczą oraz popytową,
- mieszany model pracy – uwzględnia zarówno pracowników stałych jak i tymczasowych.
Rodzaje umów o pracę
Umowy o pracę można podzielić ze względu na czas ich trwania oraz rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika – jak w przypadku pracy na zastępstwo. Przed wybraniem formy zatrudnienia warto dowiedzieć się, czym charakteryzuje się dana forma zatrudnienia i jakie warunki trzeba spełniać, by móc zaoferować ją pracownikowi.
Umowa o pracę na okres próbny
Najczęściej jest pierwszą umową zawieraną z pracodawcą i może trwać maksymalnie 3 miesiące. W trakcie jej obowiązywania obie strony mają możliwość sprawdzenia, czy odpowiadają im warunki oraz forma współpracy. Może być zawarta tylko raz z wyjątkiem sytuacji, w których umowę zawiera się z tym samym pracownikiem, ale na innym stanowisku lub jeśli wystąpiła co najmniej trzyletnia przerwa w zatrudnieniu.
Umowa na okres próbny nie może być zawierana z młodocianymi. W trakcie jej trwania pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego, zwolnienia chorobowego, bezpłatnej opieki zdrowotnej, wynagrodzenia oraz okresu wypowiedzenia. Przysługuje również ochrona kobiet w ciąży, jednak jedynie w sytuacji, gdy okres próbny trwa powyżej miesiąca i zostałby rozwiązany po upływie trzeciego miesiąca ciąży.
Umowa o pracę na czas określony
Może być zawarta jako druga umowa z pracodawcą po wygaśnięciu umowy na okres próbny z tym samym pracownikiem. Okres zatrudnienia określany jest pomiędzy stronami z ograniczeniem, iż nie może trwać dłużej niż 33 miesiące. Umowa na czas określony może zostać zawarta pomiędzy tym samym pracownikiem i pracodawcą maksymalnie trzykrotnie. Zawarcie kolejnej umowy skutkuje automatycznym zawarciem umowy o pracę na czas nieokreślony.
W trakcie trwania umowy pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego, zwolnienia chorobowego, bezpłatnej opieki zdrowotnej, wynagrodzenia oraz okresu wypowiedzenia. Podobnie jak w przypadku umowy na czas próbny, przysługuje ochrona kobietom w ciąży.
Umowa o pracę na czas nieokreślony
Umowa na czas nieokreślony jest bezterminowa – zawiera się ją bez podania końcowego terminu trwania stosunku pracy. Zapewnia stabilność zatrudnienia i jest najkorzystniejszą formą zatrudnienia dla pracownika. Jej zaletami są: dłuższy okres wypowiedzenia, niezbędność uzasadnienia decyzji o rozwiązaniu umowy. Pracownikowi zatrudnionemu na umowę o pracę na czas nieokreślony przysługuje ubezpieczenie, ochrona wynagrodzenia, ochrona czasu pracy, trwałość stosunku pracy, uprawnienia do urlopu, ochrona niektórych grup pracowniczych (młodociani, kobiety, niepełnosprawni) oraz uprawnienia szczególne dla określonych grup zawodowych.
Rodzaje umów cywilnoprawnych
Drugim rodzajem umów pomiędzy pracownikami i pracodawcami są umowy cywilnoprawne. Ich rodzaje zależne są od charakteru świadczonej pracy. Zasady ich zawierania określane są przez Kodeks Cywilny. Poniżej prezentujemy rodzaje umów cywilnoprawnych oraz ich krótką charakterystykę.
Umowa zlecenie
Umowa zawierana jest na wykonanie przez przyjmującego określonej czynności prawnej na rzecz zleceniodawcy. Może zostać zawarta pomiędzy dowolnymi osobami fizycznymi lub prawnymi posiadającymi zdolności do czynności prawnych. Może mieć charakter odpłatny lub nieodpłatny. Praca na umowę zlecenie jest umową starannego działania, co oznacza, że ważna jest wykonana na rzecz zleceniodawcy praca, która niekoniecznie musi dać określony rezultat.
Może trwać dowolny czas i wymaga opłacania składki zdrowotnej, opłata składki chorobowej jest zaś dowolna. Umowa zlecenie może zostać wypowiedziana przez każdą ze stron w dowolnym czasie. Praca na zlecenie nie zapewnia pracy etatowej, pewności zatrudnienia i prawa do urlopu wypoczynkowego.
Umowa o dzieło
Zobowiązuje pracownika do wykonania określonego w umowie dzieła, zaś pracodawcę do wypłacenia wynagrodzenia za jego wykonanie. Warunkiem jej zaistnienia jest określenie w umowie, jakie dzieło ma zostać wykonane. Może mieć ono charakter materialny lub niematerialny.
Umowa musi określać rodzaj dzieła, czas jego realizacji oraz sposób i wymiar wynagrodzenia. Nie zapewnia pracownikowi ochrony socjalnej, a pracodawcę zwalnia z odpowiedzialności zapewnienia bezpieczeństwa pracy, urlopu, odprawy oraz zasiłku. Nie wiąże się z koniecznością opłacania składek ubezpieczeniowych.
Umowa agencyjna
Polega na świadczeniu usług pośrednictwa pomiędzy stronami zawierającymi umowę. Przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do pośredniczenia przy zawieraniu z klientami umów na rzecz zlecającego przedsiębiorcy lub zawiera umowy w jego imieniu, za co zleceniodawca zobowiązuje się wypłacić wynagrodzenie – prowizję.
Może być zawarta na czas określony lub nieokreślony, a jej rozwiązanie następuje z co najmniej miesięcznym wyprzedzeniem. W szczególnych przypadkach może nie zachowywać terminu wypowiedzenia. Nie reguluje urlopu zleceniobiorcy.
Autor: Sandra Wardecka
