System czasu pracy – podział ogólny 

Mimo iż ustawa Kodeks pracy posługuje się pojęciem systemu czasu pracy wielokrotnie, to w tym akcie normatywnym nie ma definicji tego określenia. Została ona jednak wykształcona przez doktrynę, a także jurysdykcję.
Zgodnie z nimi można przyjąć, że:
– system czasu pracy to zbiór norm prawnych, które regulują dopuszczalny wymiar czasu pracy, zasady rozłożenia czasu pracy w ciągu doby, tygodnia, w przyjętym okresie rozliczeniowym. System czasu pracy reguluje zatem, przez ile godzin dziennie pracownik będzie pracował i jaka to będzie skala tygodniowa w przyjętym u pracodawcy okresie rozliczeniowym.

Jakie są systemy czasu pracy?

Zgodnie z Kodeksem pracy można wyróżnić następujące systemy czasu pracy:

• Podstawowy system czasu pracy

Zgodnie z tym systemem pracownik pracuje nie więcej niż 8 godzin w ciągu doby, 40 godzin tygodniowo, 5 dni w tygodniu. Okres rozliczeniowy w takim systemie wynosi 4 miesiące.

• Równoważny system czasu pracy

Pracownik w systemie równoważnego czasu pracy może, w ciągu doby, mieć przedłużony czas pracy – z 8 do 12 godzin dziennie. Jest on jednak równoważony tym, że w kolejnych dniach pracuje krócej lub ma dodatkowe dni wolne od pracy. Będzie to uzasadnione rodzajem pracy lub jego organizacją. Okres rozliczeniowy nie powinien przekraczać miesiąca, ale może być przedłużony do 3 miesięcy. Natomiast w przypadku prac uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych – do 4 miesięcy. Tygodniowa norma czasu pracy wynosi nadal 40 godzin.

• System czasu pracy w ruchu ciągłym

Gdy wymaga tego technologia produkcji lub konieczność ciągłego zaspokajania potrzeb ludności, może być stosowany system pracy w ruchu ciągłym. Dopuszczalne w nim jest przedłużenie tygodniowego wymiaru czasu pracy – z 40 godzin do 43. Równocześnie jednego dnia w tygodniu dobowy wymiar czasu pracy może być przedłużony do 12 godzin. Warto wskazać, że za każdą godzinę pracy powyżej 8 w ciągu doby pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia, nie ma zaś ustawowego prawa do skrócenia tygodnia pracy, wzięcia dnia wolnego czy równoważnego okresu odpoczynku.

• System przerywanego czasu pracy

Przerywany czas pracy charakteryzuje się tym, że pracownik może mieć, w ciągu doby, nie więcej niż jedną przerwę w pracy, która może trwać maksymalnie 5 godzin. Przerwy tej nie wlicza się do czasu pracy, jednak pracownikowi przysługuje za nią wynagrodzenie w wysokości połowy wynagrodzenia należnego za czas przestoju. Wprowadzenie tego systemu powinno zostać uzasadnione organizacją lub rodzajem wykonywanej pracy.

System ten jest wprowadzany w układzie zbiorowym pracy albo w porozumieniu z zakładową organizacją związkową. Jeśli zaś jest to mały- lub mikroprzedsiębiorca i nie działa u niego zakładowa organizacja związkowa, wprowadza się go w porozumieniu z przedstawicielami pracowników.

Jeśli pracodawca jest osobą fizyczną prowadzącą działalność w zakresie rolnictwa i hodowli, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa, system przerywanego czasu pracy może być stosowany na podstawie umowy o pracę. W takim przypadku pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za czas przerwy, tylko jeżeli wynika to z umowy o pracę. Gdy nie ma tam takiej wzmianki, pracownik nie ma prawa do wynagrodzenia za czas przerwy.

• System zadaniowego czasu pracy

W tym systemie dochodzi do ścisłego porozumienia pracownika z pracodawcą. Wspólnie ustalają oni czas, który jest niezbędny do wykonania powierzonych pracownikowi zadań, z uwzględnieniem ram wynikających z podstawowego systemu czasu pracy w zakresie dobowego i tygodniowego wymiaru. Taki system czasu pracy musi być jednak uzasadniony organizacją czasu pracy, rodzajem wykonywanej pracy albo miejscem jej wykonywania.

• System skróconego tygodnia pracy

Ten system może być zastosowany wyłącznie na pisemny wniosek pracownika. Możliwe jest wykonywanie pracy przez pracownika przez mniej niż 5 dni w tygodniu; jako że czas pracy będzie krótszy, możliwe jest wydłużenie pracy w ciągu doby. Podlega ono jednak ograniczeniu – pracownik nie może pracować dłużej niż 12 godzin dziennie. Okres rozliczeniowy w systemie skróconego tygodnia pracy nie może przekroczyć jednego miesiąca.

W tym zakresie inicjatywę powinien zatem wykazać pracownik, natomiast pracodawca może ww. wniosek uwzględnić lub też nie.

• System weekendowego czasu pracy

Kolejnym przykładem systemu pracy, który może być wprowadzony wyłącznie na pisemny wniosek pracownika, jej system weekendowego czasu pracy. Pracownik świadczy w tym systemie pracę wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta. Nie pracuje „na tygodniu”, a tylko w te konkretne dni. Jego dobowy wymiar czasu pracy nie może przewyższać 12 godzin, a okres rozliczeniowy nie przekracza jednego miesiąca.

 

Jeżeli jesteś zainteresowany rozliczaniem czasu pracy w systemie temu dedykowanym, zapraszamy do kontaktu. 

 

Autor: Sandra Wardecka