Równoważny okres odpoczynku – jak zrekompensować jego naruszenie?

Normie oraz wymiarowi czasu pracy poświęcony jest II Rozdział Kodeksu pracy. W art. 129 czytamy, że czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy z wyjątkiem:

• równoważnego czasu pracy, w którym jest możliwe przedłużenie dobowego wymiaru do 12 godzin w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca, gdzie przedłużony dobowy wymiar czasu pracy równoważony jest krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w innych dniach lub dniami wolnymi od pracy. Okres rozliczeniowy może w uzasadnionych przypadkach wynosić 3 lub 4 miesiące, a nawet 6 czy 12 miesięcy, ale wówczas należy zawiadomić odpowiedni inspektorat Państwowej Inspekcji Pracy;
• prac polegających na dozorze urządzeń, gdzie dopuszczalne jest przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 16 godzin w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca;
• prac polegających na pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także wykonywanych przez zakładowe służby ratownicze – wówczas dopuszczalne jest przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 24 godzin w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca.

Norma czasu pracy wynosi 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, z wyjątkiem zakładów pracy, w których stosuje się czas równoważny, w którym dobowy wymiar czasu pracy może zostać przedłużony do 12, 16 lub nawet 24 godzin.

Norma czasu pracy wskazuje na maksymalną liczbę godzin do przepracowania, natomiast wymiar czasu pracy to liczba godzin do przepracowania w ciągu doby, miesiąca czy okresu rozliczeniowego.

Pracodawca ma obowiązek podania obowiązującej normy i wymiaru czasu pracy w Informacji o warunkach zatrudnienia, którą należy wręczyć pracownikowi w ciągu 7 dni od podpisania umowy o pracę. Obowiązkiem pracodawcy jest zapoznanie pracownika z normą i wymiarem jego czasu pracy w ciągu 7 dni od podpisania umowy o pracę

Czym jest odpoczynek dobowy i tygodniowy?

Odpoczynek tygodniowy polega na tym, że pracownik w każdym tygodniu (rozumianym jako 7 dni od dnia, w którym zaczyna się okres rozliczeniowy) musi mieć zapewniony nieprzerwany 35-godzinny odpoczynek obejmujący 11-godzinny odpoczynek dobowy.

Jeżeli 1 grudnia 2019 r. przypadał w niedzielę, to w zakładach pracy, które stosują miesięczny okres rozliczeniowy, niedziela jest pierwszym dniem tygodnia, który trwa do soboty i w tym okresie pracownik musi mieć zapewniony 35-godzinny odpoczynek tygodniowy. Zgodnie z art. 133 § 1 Kodeksu pracy pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego, obejmującego co najmniej 11 godzin odpoczynku dobowego.

Jeżeli z powodu:

• awarii,
• ratowania życia ludzkiego,
• ratowania mienia;
• ochrony środowiska.

nie uda się zapewnić 11-godzinnego odpoczynku dobowego, pracownik musi otrzymać równoważny okres odpoczynku.

Na czym polega równoważny okres odpoczynku?

W opinii Departamentu Prawa Pracy w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wyrażonej w piśmie o sygnaturze DPR -III-079-575/TW/07 – „równoważny okres odpoczynku powinien być udzielany bezpośrednio po ostatnim okresie wykonywania pracy w danej dobie (która narusza odpoczynek dobowy) w wymiarze, który dopełni okres odpoczynku po zakończeniu pracy do 11 godzin.

Oznacza to, że pracownik będzie mógł podjąć pracę w następnej dobie dopiero po upływie kolejnych 11 godzin od zakończenia pracy w poprzedniej. W wyjątkowych sytuacjach, gdy nie jest możliwe udzielenie równoważnego okresu odpoczynku bezpośrednio po okresie wykonywania pracy, dopuszczalne jest udzielenie równoważnego okresu odpoczynku w innej dobie jako dodatkowy okres niezależny od okresu odpoczynku w danej dobie. Wówczas jego wymiar będzie odpowiadał liczbie godzin, o jaką naruszono dobowy okres odpoczynku. O tę liczbę godzin zostanie wówczas obniżony wymiar czasu pracy w danej dobie”.

Przykład 

Pracownik  został wezwany do pracy o godzinie 20.00 w dniu, w którym pracował od 7.00 do 15.00. Oznacza to, że nie wykorzystał on 11-godzinnego odpoczynku dobowego, gdyż od 15.00 do 20.00 minęło 5 godzin i do obowiązującego wymiaru brakuje mu jeszcze 6. Usuwanie awarii trwało do 2.00 w nocy. Następnego dnia pracownik może zacząć pracę po 11 godzinach od tej godziny, czyli o 13.00. Oczywiście jego praca w tym dniu powinna trwać tylko 2 godziny. Praca ponad 8 godzin będzie dla niego pracą w godzinach nadliczbowych, za które powinien otrzymać wynagrodzenie z dodatkiem 50%. Za pracę od 20.00 do 2.00 w nocy będzie się także należał dodatek za pracę w nocy oraz rekompensata za nadgodziny dobowe.

Gdyby jednak okazało się, że pracodawca wezwał pracownika do pracy na godzinę 12.00, a więc przed upływem 11 godzin od zakończenia pracy, wówczas musiałby mu udzielić w innej dobie czasu wolnego w wysokości 6 godzin, gdyż o tyle został zmniejszony jego odpoczynek dobowy w dniu, w którym doszło do awarii. Oznacza to, że zamiast na 7.00 pracownik powinien któregoś dnia przyjść do pracy na 13.00, czyli po 6 godzinach.

W sytuacji, gdy pracownik musi zostać w pracy dłużej z powodu awarii lub ratowania życia albo mienia, to pracodawca jest zobowiązany udzielić mu równoważnego okresu odpoczynku. Nieudzielenie równoważnego okresu jest bardzo poważnym wykroczeniem przeciwko prawom pracownika zagrożonym karą grzywny od 1000 do 30 000 zł.
Co ważne, okres równoważnego odpoczynku może łączyć się z innymi okresami odpoczynku, np. z udzielonym wcześniej dniem wolnym. Nie ma zatem znaczenia, z jakiego tytułu czas wolny jest udzielony, ale pracownik musi mieć możliwość odpowiedniego zregenerowania sił, co pracodawca jest zobowiązany zapewnić.

Jeżeli jesteś zainteresowany rozliczaniem czasu pracy w systemie temu dedykowanym, zapraszamy do kontaktu. 

 

Autor: Sandra Wardecka