Rekompensata za czas dyżuru 

Zgodnie z art. 1515 Kodeksu pracy pracodawca może zobowiązać pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę (dyżur).

Przepisy Kodeksu pracy wprost nie określają jaki czas należy przeznaczyć na pełnienie dyżuru, należy jednak pamiętać, że w myśl art. 133 § 1 Kodeksu pracy pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego.

Czas dyżuru nie jest wliczany do czasu pracy, jeśli w jego trakcie pracownik nie wykonywał pracy. Oznacza to, że podjęcie pracy w trakcie dyżuru powoduje, że od tego momentu zmienia on kwalifikacje na czas pracy, ze wszystkimi tego konsekwencjami, stając się najczęściej praca w godzinach nadliczbowych.
Dyżur zakładowy powinien być w całości kwalifikowany jako czas pracy, zgodnie z regulacją art.151 KP.
Dyżur można podzielić ze względu na miejsce jego pełnienia na:

• Domowy (telefoniczny);
• Zakładowy.

Miejsce pełnienia dyżury ma niebagatelny wpływ na jego uciążliwość, gdyż o ile pracownik dyżurujący w domu lub innym wybranym przez siebie miejscu może w miarę swobodnie dysponować swoim czasem, o tyle dyżur zakładowy stanowi istotną ingerencję w możliwości zaplanowania sobie tego czasu przez pracownika. Ze względu na mniejszą uciążliwość dyżuru domowy nie wymaga żadnej rekompensaty, natomiast za dyżur zakładowy pracownikowi należy się czas wolny lub w braku możliwości jego udzielenia wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania pracownika.

Dyżur domowy może mieć miejsce w przypadku dyżurowania na terenie zakładu pracy, jeśli pracownik mieszka w siedzibie pracodawcy.

Przykład

Całodobowa placówka opiekuńcza zatrudniła pracownicę na stanowisku asystenta wychowawcy, a ze statutu stowarzyszenia prowadzącego te placówkę wynikało,
że wychowawcy i asystenci wychowawców mają obowiązek zamieszkania w ciągu tygodnia na terenie placówki.

Wyznaczenie takiej osobie dyżuru po godzinach pracy, który był pełniony przez nią
w placówce, nie oznacza pełnienia dyżuru zakładowego, gdyż ze względu na zamieszkiwanie na terenie placówki opiekuńczej może on mieć również charakter dyżuru domowego. Właściwa decyzja w tym zakresie będzie zależała od ustaleń stron stosunku pracy
i charakteru zobowiązania pracownicy, a więc np. tego, czy mogła w czasie dyżuru opuścić placówkę, o ile nie oddalałby się zbytnio i stawiłaby się na wezwanie w ustalonym czasie.

Dyżurem pozazakładowym jest więc także dyżur „pod telefonem komórkowym”, w trakcie, którego pracownik musi mieć włączony telefon, licząc się z koniecznością świadczenia pracy po wezwaniu przez pracodawcę
i stawieniu się w miejscu świadczenia pracy w określonym czasie. Wyznaczenie miejsca dyżurowania pracownika, może zostać wyznaczone przez pracodawcę w różny sposób, podobnie jak miejsce wykonywania pracy. Pełnienie dyżuru przez pracownika nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku dobowego i tygodniowa.
Niezgodne z prawem jest planowanie dyżurów całodobowych lub trwających przez dłuższy okres np. weekend.  Planując pracownikom 12-godzinne dyżury po zakończeniu pracy w danej dniówce lub np. 24-godzinne dyżury w weekendy, pracodawca narusza przepisy o czasie pracy co jest wykroczeniem zgodnie z art.281 KP.
Z odpowiedzialności za to wykroczenie nie zwalnia nawet dodatkowa rekompensata takich dyżurów.

 

Autor: Sandra Wardecka