Praca w dni wolne od pracy
Przepisy prawa pracy gwarantują pracownikom ustawowo wolne od pracy święta oraz niedziele, w które praca jest dopuszczalna tylko wyjątkowo. W polskich przepisach dotyczących czasu pracy stosuje się zasadę przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, co oznacza, że na każdy tydzień pracownik powinien mieć poza niedzielą jeszcze jeden dzień wolny od pracy.
Ustawowo pracownik ma zagwarantowane jako dni wolne od pracy niedziele i święta określone w przepisach o dniach wolnych od pracy. Świąt tych jest 13 w roku kalendarzowym i należą do nich:
- Nowy Rok;
- Święto Trzech Króli;
- Wielkanoc (2 dni);
- 1 i 3 maja;
- Zielone Świątki;
- Boże Ciało;
- Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny (15 sierpnia);
- 1 i 11 listopada;
- Święta Bożego Narodzenia (2 dni).
Dodatkowo niedziela i święto nie są dla pracowników dniami kalendarzowymi, gdyż prawo pracy definiuje je odrębnie jako okres od 06:00 w niedzielę do 06:00 w poniedziałek. Pracodawca ma możliwość modyfikacji tej definicji, zmiana taka powinna znaleźć się w regulaminie zakładowym. Należy jednak pamiętać, aby czas trwania niedzieli dopasować do rozkładu czasu pracy obowiązującego w firmie, aby nie naruszać przepisów KP.
W przypadku pracy dodatkowej mającej miejsce w święta, które przypadają w niedziele, stosuje się zasady rekompensaty jak za pracę w niedziele.
Dopuszczalna jest praca w niedziele i święta w określonych przypadkach, takich jak:
- Prowadzenie akcji ratowniczej;
- Praca w ruchu ciągłym; zmianowa; przy remontach; w transporcie; w zakładowych strażach pożarnych;
- Pilnowanie mienia lub osób;
- Praca w rolnictwie/hodowli;
- Praca przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną np. hotele, gastronomia, zakłady lecznicze;
- Pracownicy zatrudnieni w systemie czasu pracy, gdzie praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty i niedziele.
Wśród przesłanek pozwalających na polecanie pracy w niedziele nie ma szczególnych potrzeb pracodawcy, które pozwalają na zaplanowanie pracownikowi zmiany w dzień wolny od pracy. Jeżeli pracodawca nie należy do żadnej z branż wymienionych powyżej oraz nie spełnia innych przesłanek (np. praca zmianowa), nie może planować ani polecać swoim pracownikom pracy w niedziele i święta.
Jedyną przesłanką dopuszczającą pracę w niedziele i święta jest praca zmianowa, którą można wprowadzić w każdej organizacji. Pozostałe przesłanki mają charakter branżowy albo powiązane są z charakterem świadczonej pracy (weekendowy system czasu pracy).
Praca w niedziele bądź święto powinna być rekompensowana przez pracodawcę dodatkowym dniem wolnym. Dzień taki przysługuje bez względu na liczbę przepracowanych godzin w takim dniu. Jedyna różnica w rekompensacie polega tylko na okresie, w trakcie którego taki dzień wolny może zostać udzielony. Przy niedzieli powinno mieć to miejsce 6 dni przed pracującą niedzielą lub 6 dni po pracującej niedzieli.
Jeżeli rozwiązanie to jest niemożliwe, dzień taki można udzielić do końca okresu rozliczeniowego. W przypadku święta udzielenie dnia wolnego możliwe jest od razu w dowolnym terminie w danym okresie rozliczeniowym.
Termin oddania dnia wolnego za pracę w niedziele lub święto ustalany jest jednostronnie przez pracodawcę. Nie obowiązuje tu zasada uzgadniania z pracownikiem terminu odbioru dnia wolnego od pracy. Oddanie całego dnia wolnego od pracy w zamian za krótką pracę w niedziele czy święto, może spowodować niedopracowanie. Jednak nie może oznaczać to zmniejszenia wynagrodzenia z ataki miesiąc, pracownik powinien otrzymać pensję za pełen wymiar czasu pracy.
Autor: Sandra Wardecka
