Kiedy pracownik odpowiada za mienie powierzone? 

Przepisy określające zasady odpowiedzialności pracownika za mienie powierzone służą przede wszystkim ochronie interesu pracodawcy, który ma prawo żądać wyrównania poniesionej szkody.
Z drugiej jednak strony wspomniane unormowania wprowadzają szereg korzystnych dla pracownika wymagań, które musi spełnić pracodawca, aby powierzenie mienia było prawidłowe.

Każdy podmiot zatrudniający pracowników prowadzi swoją działalność na bazie majątku (mienia), jakie posiada. W jego skład mogą wchodzić nieruchomości (hale produkcyjne, budynki biurowe), rzeczy ruchome (narzędzia, sprzęt teleinformatyczny, samochody) oraz środki finansowe gromadzone na rachunkach bankowych lub
w gotówce (w kasie).

Pracodawca decyduje się zwykle zabezpieczyć w sposób szczególny część składników majątku przed utratą lub zniszczeniem.
Dotyczy to przedmiotów przedstawiających istotną wartość, które w praktyce można oddać w pieczę konkretnemu pracownikowi, czyli – jak określa to Kodeks pracy – powierzyć.
Dobrym przykładem będą tu pieniądze zgromadzone w kasie zakładu pracy, powierzone kasjerowi oraz przedmioty przechowywane w zakładowym magazynie, powierzone pracownikowi pełniącemu funkcję magazyniera.

Prawną instytucję powierzenia mienia pracownikowi uregulowano w art. 124–127 Kodeksu pracy. Wśród przedmiotów, które mogą zostać pracownikowi powierzone, Kodeks pracy wymienia przykładowo pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności, narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze.

Przepisy prawa nie wymagają, aby powierzenie mienia nastąpiło w określonej formie, np. na piśmie, poprzez pokwitowanie odbioru rzeczy powierzonej własnoręcznym podpisem pracownika. Wydaje się jednak, że w większości przypadków skorzystanie z formy pisemnej służyć będzie zarówno interesowi pracodawcy,
jak i pracownika – dokument potwierdzający przekazanie-odbiór składnika majątku zapobiegnie ewentualnym wątpliwościom dotyczącym identyfikacji powierzonego przedmiotu, czasu jego powierzenia oraz towarzyszących temu okoliczności.

Powierzenie pracownikowi mienia wiąże się z nałożeniem na niego obowiązku:

• zwrotu mienia;
• wyliczenia się.

Zwrot mienia to oddanie pracodawcy tej samej rzeczy (oznaczonej co do tożsamości), która została pracownikowi powierzona.
W odróżnieniu od zwrotu wyliczenie się z powierzonego mienia polega na oddaniu pracodawcy nie tej samej, lecz takiej samej rzeczy (oznaczonej co do gatunku).

Przykład
Pracownikowi powierzono, z obowiązkiem zwrotu, samochód służbowy. Wywiązanie się przez pracownika z tego obowiązku polegać będzie na oddaniu pracodawcy tego konkretnego samochodu, który wcześniej został pracownikowi przekazany.

W przypadku wystąpienia szkody w powierzonym pracownikowi mieniu ponosi on odpowiedzialność za szkodę w pełnej wysokości.  Fakt powierzenia mienia przenosi na pracownika ryzyko związane z utratą lub zniszczeniem tego mienia.
Pracodawca nie ma obowiązku udowodnienia winy pracownika; wystarczy, że wykaże powstanie szkody i udowodni jej wysokość. Od odpowiedzialności za szkodę pracownik może się uwolnić, jeżeli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia.

Przykład

Pracodawca powierzył pracownikowi (magazynierowi) mienie zgromadzone w magazynie narzędzi.
Po roku prowadzenia magazynu przez pracownika w wyniku dokonanej inwentaryzacji ustalono, że w magazynie brakuje pewnej części narzędzi, a w prowadzonej dokumentacji nie ma potwierdzenia ich wydania pracownikom lub innym osobom. W związku z tym pracodawca uznał, że w powierzonym mieniu wystąpiła szkoda i zażądał od pracownika zapłaty określonej kwoty jako odszkodowania. Jednak pracownik dowiedział się, że klucze do magazynu – o czym wcześniej pracodawca go nie poinformował – poza magazynierem posiadało dwóch innych pracowników,
co umożliwiało im nieograniczony i nieewidencjonowany dostęp do magazynu. W tych okolicznościach pracownik może uwolnić się od odpowiedzialności, argumentując, iż szkoda powstała wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia.

Zgodnie z art. 125 Kodeksu pracy pracownicy mogą przyjąć – na wyżej omówionych zasadach (określonych w art. 124 Kodeksu) – wspólną odpowiedzialność materialną za mienie im powierzone, łącznie z obowiązkiem wyliczenia się.

Podstawą łącznego powierzenia mienia jest umowa o współodpowiedzialności materialnej, zawarta przez pracowników z pracodawcą na piśmie pod rygorem nieważności.
Pracownicy ponoszący wspólną odpowiedzialność materialną odpowiadają w częściach określonych w umowie.
Jednakże w razie ustalenia, że szkoda w całości lub w części została spowodowana przez niektórych pracowników, za całość szkody lub za stosowną jej część odpowiadają tylko sprawcy szkody.  Zakres i szczegółowe zasady łącznego powierzania mienia określono w Rozporządzeniu Rady Ministrów z 4 października 1974 roku w sprawie wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie.

Autor: Sandra Wardecka