Nadgodziny jako obowiązek pracownika
Praca w nadgodzinach to wykonywanie pracy ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy. Jest to także praca ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, który wynika z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, praca w godzinach nadliczbowych jest możliwa w dwóch przypadkach:
- konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
- w razie szczególnych potrzeb pracodawcy.
O ile pierwsza przesłanka nie budzi wątpliwości i jest zrozumiała, bo dotyczy sytuacji takich jak np. powódź, pożar, o tyle pojęcie szczególnych potrzeb pracodawcy może być różnie interpretowane.
Niemniej, bazując na wyroku Sądu Najwyższego z dnia 26 maja 2000 r., sygn. akt I PKN 667/99 możemy stwierdzić, że szczególne potrzeby pracodawcy to okoliczności specjalne, niecodzienne, odróżniające się od zwykłych potrzeb związanych z prowadzoną działalnością.
Praca w godzinach nadliczbowych powinna nastąpić w drodze polecenia pracodawcy. Obowiązek świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych, która została zlecona przez pracodawcę wynika m.in. z art. 100§1 §2 pkt. 4 Kodeksu Pracy. Przepis wskazuje jako obowiązek pracownika sumienne wykonywanie pracy i stosowanie się do poleceń przełożonego, a także dbanie o dobro zakładu pracy.
Polecenie pracy w nadgodzinach nie ma jednak bezwzględnego charakteru. Pracownik może odmówić wykonania dodatkowej pracy, jednak odmowa musi być uzasadniona przepisami lub zasadami współżycia społecznego. Odmowa może mieć miejsce w szczególności w poniższych przypadkach:
- zakaz zlecania pracy w nadgodzinach pracownikom zatrudnionym na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia (art. 151 § 2 k.p.);
- zakaz zatrudniania w godzinach nadliczbowych pracownic w ciąży (art. 178 § 1 k.p.);
- zakaz zatrudniania w godzinach nadliczbowych pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4. roku życia jeśli pracownik nie wyraził zgody (art. 178 § 2 k.p.);
- zakaz zlecania godzin nadliczbowych młodocianym (art. 203 § 1 k.p.);
- zakaz zatrudnienia w nadgodzinach osób niepełnosprawnych (wyjątek: zatrudnionych przy pilnowaniu oraz pracowników, na których wniosek lekarz wyraził zgodę na pracę ponadnormatywną) – art. 15 i 16 ustawy dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Autor: Martyna Bednarczyk
