Umowa o pracę – wygaśnięcie a rozwiązanie

Definicję umowy o pracę definiuje Kodeks pracy. Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 11 Kodeksu pracy nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i płacy wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika. Stosownie do brzmienia art. 22 Kodeksu pracy strony składają sobie wzajemnie oświadczenia woli.
Pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. Natomiast pracodawca zobowiązuje się do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Z oświadczeniami woli spotykamy się więc już w chwili nawiązywania stosunku pracy, a następnie służą nam one do modyfikowania treści tego stosunku.

Oświadczenie woli można zdefiniować jako zachowanie osoby ujawniające jej wolę i zmierzające do wywołania skutku w postaci nie tylko powstania, zmiany, lecz także ustania określonego stosunku prawnego.

Osoba składająca oświadczenie woli czyni to w celu wywołania określonego skutku prawnego. Czyli przyjęcia na siebie jakiegoś zobowiązania lub uzyskania uprawnienia.

Oświadczenie wiedzy polega na tym, że osoba, która je składa, nie powoduje powstania skutku prawnego. Przykładem może być tu przekazywanie pracodawcy przez pracownika informacji o stanie wykonania powierzonych zadań.

W art. 30 § 1 Kodeksu pracy ustalono, że umowę o pracę można rozwiązać:

• na mocy porozumienia stron;
• przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem);
• przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia);
• z upływem czasu, na który była zawarta.

W wyniku rozwiązania umowy o pracę stosunek pracy łączący pracodawcę i pracownika ustaje – ich współpraca ulega zakończeniu. Każdy z wyżej wskazanych czterech trybów rozwiązania umowy o pracę wymaga złożenia oświadczeń woli przez obie strony umowy. Zgodnie z art. 30 § 3 Kodeksu pracy oświadczenie każdej ze stron powinno nastąpić na piśmie.

Rozwiązując umowę o pracę za porozumieniem stron, pracodawca i pracownik wyrażają zgodną wolę zakończenia umowy w określonym terminie. W tym przypadku mamy do czynienia z dwoma oświadczeniami woli – pracodawcy i pracownika.

Przykład

Pracownik zwrócił się do pracodawcy z prośbą o zgodę na rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron z 31 grudnia 2020 r. Prośbę tę należy interpretować jako oświadczenie woli pracownika, w którym zostaje przez niego wyrażona wola rozwiązania umowy we wspomnianym dniu. Odpowiadając na prośbę pracownika, pracodawca wyraził zgodę na jego propozycję. Wyrażenie zgody jest równoznaczne ze złożeniem przez pracodawcę oświadczenia woli zgodnego z oświadczeniem pracownika. Na mocy tych oświadczeń woli doszło do porozumienia stron, które z upływem wskazanego dnia skutkować będzie ustaniem stosunku pracy.

Umowa o pracę – wygaśnięcie

Kodeks pracy w art. 631, 632 i 66 wymienia następujące przypadki wygaśnięcia umowy o pracę:

• śmierć pracownika;
• śmierć pracodawcy;
• upływ 3 miesięcy nieobecności pracownika w pracy z powodu tymczasowego aresztowania.

Wygaśnięcie umowy o pracę skutkuje, tak samo jak w przypadku rozwiązania umowy, ustaniem stosunku pracy. Pierwszy z przypadków wygaśnięcia umowy jest oczywisty. Śmierć pracownika oznacza, że jedna ze stron stosunku pracy przestała istnieć, w konsekwencji czego umowa o pracę nie może trwać. Dlatego też z dniem śmierci pracownika stosunek pracy z mocy prawa wygasa.

Podobnie jest w przypadku śmierci pracodawcy, łączące go z pracownikami umowy o pracę wygasają. Kodeks pracy przewiduje tu co prawda dwa wyjątki. Sytuacja, w której pracowników zmarłego pracodawcy przejmuje inny pracodawca na zasadach określonych w art. 231 Kodeksu pracy oraz przypadek ustanowienia zarządu sukcesyjnego z chwilą śmierci pracodawcy. Co do zasady sprawa śmierci pracodawcy unormowana jest analogicznie do przypadku śmierci pracownika.

Trzecim zdarzeniem skutkującym wygaśnięciem umowy o pracę jest upływ 3 miesięcy nieobecności pracownika w pracy z powodu tymczasowego aresztowania. Analogicznie do przypadków śmierci pracownika i pracodawcy powoduje wygaśnięcie umowy z mocy prawa.

Umowa o pracę – różnice pomiędzy wygaśnięciem a rozwiązaniem

Rozwiązanie i wygaśnięcie umowy o pracę prowadzą do tego samego skutku prawnego – ustania stosunku pracy. Różni je jednak to, że w przypadku rozwiązania umowy o pracę zawsze musi zostać złożone oświadczenie, w którym wyrażona zostanie wola rozwiązania umowy. W tym sensie rozwiązanie umowy zawsze wymaga aktywnego zachowania się pracodawcy lub pracownika. Inaczej ma się sprawa wygaśnięcia umowy o pracę. Tu ustanie stosunku pracy następuje z mocy prawa – a więc bez składania sobie jakichkolwiek oświadczeń woli przez strony stosunku pracy. Samo wystąpienie określonych zdarzeń o charakterze obiektywnym (śmierć, upływ 3-miesięcznego okresu aresztowania) skutkuje zakończeniem stosunku pracy.

Autor: Sandra Wardecka