Rodzaje nadgodzin – nadgodziny dobowe i średniotygodniowe

W życiu każdej firmy funkcjonują dwa odnośniki powodujące powstanie nadgodzin, takich jak norma dobowa i norma tygodniowa, wyodrębniamy dwa rodzaje nadgodzin: dobowe i średniotygodniowe.

Termin nadgodziny dobowe odnosi się do pracy przekraczającej dobową normę czasu pracy obowiązującej danego pracownika albo przedłużony w harmonogramie dobowy wymiar czasu pracy. W podanym drugim przypadku jest to tylko praca powyżej przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy wynikającego z rozkładu czasu pracy lub harmonogramu danej osoby, czyli powyżej liczby godzin zaplanowanych dla danej osoby do przepracowania w danym dniu. W systemach równoważnym, skróconego tygodnia czy pracy weekendowej błędnie przyjmuje się, że nadgodziny powstaną dopiero powyżej 12 godzin pracy w danej dobie pracowniczej, ponieważ górną granicą dla przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy jest 12 godzin.

Przykład

W poniedziałek miał zaplanowaną pracę w wymiarze 8h, a we wtorek 12h. W podane dni pracował po 12h. W poniedziałek występuje praca w nadgodzinach, ponieważ pracownik pracował więcej niż wynikało z planu i została przekroczona norma dobowa, natomiast we wtorek nadgodziny nie występują, gdyż godziny te były zaplanowane.

Gdy nadgodziny występują powyżej skróconego zaplanowanego dobowego wymiaru czasu pracy, nie dojdzie do powstania nadgodzin dobowych w przypadku pracy poniżej dobowego wymiaru czasu pracy. Nadgodziny dobowe powstają dopiero po przekroczeniu normy dobowej czasu pracy.

Przykład

Pracownik zatrudniony w systemie równoważnego czasu pracy miał zaplanowana pracę w następujący sposób:

• w poniedziałek – 4h;
• we wtorek – 6h;
• w środę – 7h;
• w czwartek – 8h.

Ze względu na chorobę 2 innych osób z jego działu w każdym z tych dni pracował po 10 godzin. Nadgodziny dobowe powstaną dopiero w przypadku po przekroczeniu 8 godzin, czyli normy czasu pracy, a wiec będzie ich w sumie 8 (4dni x 2 h).

Norma dobowa to wielkość sztywna, wynikająca z regulaminu pracy lub harmonogramu czasu pracy, a zatem jej przekroczenie jest widoczne od razu w danym dniu. Z kolei norma tygodniowa ma charakter przeciętny, dlatego nadgodziny tygodniowe określane są jako średniotygodniowe. Z przepisów KP wynika, ze norma ta ma się zrównoważyć w skali okresu rozliczeniowego przyjętego w firmie, co oznacza ze dopiero wtedy będzie możliwe stwierdzenie powstania u danego pracownika nadgodzin średniotygodniowych. Zgodnie ze stanowiskiem Państwowej Inspekcji Pracy, godziny nadliczbowe z tytułu przekroczenia normy średniotygodniowej wystąpią już po przekroczeniu wymiaru czasu pracy dla danego okresu rozliczeniowego ustalonego zgodnie z normą.

Aby ustalić czy została przekroczona przeciętna norma tygodniowa, należy:

• od czasu faktycznie przepracowanego w danym okresie rozliczeniowym odjąć wymiar czasu pracy na danego okresu oraz liczbę godzin nadliczbowych wynikających z przekroczenia norm dobowych;
• pozostałe godziny będą stanowiły godziny nadliczbowe przekraczające normę średniotygodniową.

Przykład

Pracownik w lipcu 2018r. przepracował 200 godzin, w tym 4 nadgodziny wynikały z przekroczenia dobowej normy czasu pracy. Obowiązujący do przepracowania wymiar czasu pracy w lipcu tego roku wynosił 168 godzin.

Obliczenie nadgodzin średniotygodniowych zgodnie ze stanowiskiem PIP wygląda następująco :

200h – 168h = 32 nadgodziny

32 nadgodziny – 4 nadgodziny dobowe = 28 nadgodzin średniotygodniowych.

Przy obliczaniu nadgodzin można również zastosować metodę MPiPS, różnica w obliczeniach tymi dwoma wynosi 8h i spowodowana jest występowaniem święta Bożego Ciała w czerwcu, które według MPiPS obniża tylko wymiar czasu pracy, a nie powoduje obniżenie normy czasu pracy. W praktyce różnice pojawiają się tylko w tych miesiącach, w których przypadają dnia świąteczne w innym dniu niż niedziela, gdyż z tego tytułu dochodzi do obniżenia o 8 h wymiaru czasu pracy w miesiącu. Obniżenie wymiaru czasu pracy w związku z wystąpieniem dnia świątecznego powoduje, ze zdaniem MPiPS nie można postawić znaku równości miedzy norma czasu pracy a wymiarem czasu pracy. Przy zastosowaniu metody prezentowanej przez MPiPS pojawiają się dwa rodzaje dodatkowo przepracowanych godzin: godziny ponadwymiarowe oraz godziny nadliczbowe. Stosowanie tej metody jest mniej kosztowne dla pracodawcy, gdyż w miesiącach w których występują dni świąteczne obniżające wymiar czasu pracy, będzie mniejsza liczba nadgodzin średniotygodniowych niż przy zastosowaniu rozwiązania zaprezentowanego przez PIP. Niestety pracodawca wybierając zastosowanie „tańsze”, musi się liczyć z ryzykiem. Pracownik bowiem może złożyć skargę do PIP zawierającą zarzut zaniżenia wysokości dodatków za nadgodziny lub wystąpi przeciwko pracodawcy do sadu pracy.

Wymiar czasu pracy w okresie rozliczeniowym obniżają jedynie usprawiedliwione nieobecności w pracy. W przypadku nieobecności nieusprawiedliwionej wymiar nie ulegnie obniżeniu, co w praktyce będzie oznaczało, ze pracownik najpierw będzie musiał odpracować nieobecność, a dopiero potem będzie mogło dojść do przekroczenia normy tygodniowej i powstania nadgodzin średniotygodniowych.