Przepracowanie normy miesięcznej – odpracowanie dnia wolnego
Zgodnie z art. 129 § 1 Kodeksu pracy, czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym.
W art. 130 kp zawarto, w jaki sposób pracodawca powinien ustalić, ile dni i godzin są zobowiązani przepracować jego pracownicy w ramach danego okresu rozliczeniowego, zgodnie z normami czasu pracy określonymi w art. 129 § 1. Stosownego obliczenia dokonuje się:
- mnożąc 40 godzin przez liczbę tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym;
- dodając do otrzymanej liczby godzin iloczyn 8 godzin i liczby dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego, przypadających od poniedziałku do piątku;
- odejmując od otrzymanego wyniku po 8 godzin za każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela.
Dni wolne od pracy służące zapewnieniu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy najczęściej wyznacza się na soboty. Takimi dniami mogą być jednak również inne dni tygodnia, z wyjątkiem niedziel – Kodeks pracy nie wspomina bowiem o „wolnych sobotach”, lecz o dniach wolnych w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy.
Ustalanie dni wolnych od pracy
Terminy dni wolnych od pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy wynikają z ustalonego przez pracodawcę rozkładu czasu pracy. W myśl art. 150 § 1 kp ustalenie to powinno nastąpić w układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy lub w obwieszczeniu pracodawcy. Można wskazać konkretne dni (daty kalendarzowe) lub zapisać ogólnie, że dniem wolnym od pracy jest wybrany dzień tygodnia, np. sobota. Nie ma również przeszkód, aby dniami wolnymi były różne dni tygodnia. Istotne jest natomiast to, aby liczba tych dni była zgodna z liczbą dni wolnych w danym okresie rozliczeniowym, wynikającą z obliczenia dokonanego na podstawie art. 130 kp.
Pracodawcy decydują się czasem na odstąpienie od przyjętego u nich standardu ustalania rozkładu czasu pracy, wyznaczając dzień wolny w innym dniu tygodnia niż zwykle. Może to wynikać zarówno z chęci umożliwienia pracownikom dłuższego nieprzerwanego wypoczynku, jak i z innych względów – organizacyjnych, technologicznych itd.
Odpracowanie dnia wolnego w dniu roboczym
Jako jeden ze sposobów odpracowania czasu wolnego, Kodeks pracy przewiduje wykonywanie pracy w wybranym dniu roboczym w wydłużonym czasie. Dotyczy to przypadku odpracowania tzw. wyjścia prywatnego, czyli zwolnienia od pracy udzielonego pracownikowi na jego pisemny wniosek, w celu załatwienia spraw osobistych. Zgodnie z art. 151 § 21 kp takie odpracowanie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych.
W odniesieniu do odpracowania dodatkowego dnia wolnego rozwiązanie analogiczne do określonego w art. 151 § 21 kp nie zawsze może być zastosowane.
Nie będzie ono dopuszczalne wtedy, gdy:
- to pracodawca wyznaczył dodatkowy dzień wolny z własnej inicjatywy (a nie w trybie art. 151 § 21 kp, co byłoby zresztą trudne do wyobrażenia, bo oznaczałoby, że wszyscy pracownicy musieliby uprzednio złożyć pracodawcy pisemne wnioski o zgodę na ich wyjście prywatne na cały dzień);
- pracownicy wykonują pracę w ramach systemu podstawowego czasu pracy, w którego przypadku norma dobowa czasu pracy wynosi 8 godzin.
W tych warunkach odpracowywanie dnia wolnego poprzez wydłużenie czasu pracy w inne dni (robocze) – np. w wyznaczone 4 dni, po 2 godziny każdego dnia, oznaczałoby przekroczenie obowiązującej 8-godzinnej normy dobowej. Takie przekroczenie, czyli praca w godzinach nadliczbowych, nie byłoby w omawianych okolicznościach dopuszczalne, ponieważ w myśl art. 151 kp praca w godzinach nadliczbowych nie może być z góry planowana jako element organizacji czasu pracy.
W przypadku zatrudnienia pracownika w ramach systemu równoważnego czasu pracy – w którym, zgodnie z art. 136 kp jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, a przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy. W tym systemie czasu pracy pracodawca może ustalić taki rozkład czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym, w którym wyznaczony przez niego dodatkowy dzień wolny będzie równoważył przedłużony dobowy wymiar czasu pracy w innych dniach.
Autor: Sandra Wardecka
