Doba pracownicza – konsekwencje jej naruszenia
Doba pracownicza – kolejne 24 godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy (art. 128 § 3 Kodeksu pracy).
Definicja została wprowadzona nowelizacją ustawy Kodeks pracy z 14 listopada 2003 roku. Pojęcie doby pracowniczej nie jest ściśle związane z potocznym znaczeniem słowa „doba”, przez które rozumiemy dobę astronomiczną, rozpoczynającą się każdej nocy o godz. 00:00.
Dwukrotne zatrudnienie pracownika w ramach jednej doby pracowniczej z reguły powoduje pracę w godzinach nadliczbowych. Dlatego takie planowanie pracy jest niedopuszczalne.
Ponadto Państwowa Inspekcja Pracy traktuje dwukrotne zatrudnianie pracownika w ramach jednej doby pracowniczej jak ominięcie przepisów o przerywanym czasie pracy (art. 139 KP).
Określona w przepisach dotyczących zakresu czasu pracy doba robocza nie jest tożsama z kalendarzową. Przez dobę dla celów rozliczania czasu pracy należy rozumieć kolejne 24 godziny, rozpoczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Każde odstepstwo może byc potraktowane jako naruszenie doby pracowniczej. Rozpoczęcie doby pracowniczej może przypadać na różne godziny w zależności od harmonogramowych godzin rozpoczynania pracy przez pracowników. Doba pracownicza jest ruchoma, a godziny ją wyznaczające mogą być zindywidualizowane dla poszczególnych pracowników. W ciągu jednego okresu rozliczeniowego granice doby pracowniczej mogą się zmieniać. Dobowy czas pracy pracownika nie może przekraczać 8 godzin. Pracodawca, ustalając rozkład czasu pracy pracowników, bierze pod uwagę to, aby pracownicy nie rozpoczynali pracy w tej samej dobie pracowniczej, w której skończyli poprzednią zmianę.
Przykład
Pracownik jest zatrudniony w systemie podstawowym od poniedziałku do piątku w godzinach od 7.00 do 15.00 wyjątkowo we środę pracował od 6.00 do 14.00.
W dobie roboczej, która rozpoczęła się we wtorek wystąpiła 1 godzina nadliczbowa (między 6.00 a 7.00 we wtorek). W związku z tym pracownik za 1 jedną godzinę nabył prawo do normalnego wynagrodzenia i 50% dodatku ustalonego ze stawki godzinowej jego wynagrodzenia zasadniczego, o ile żadna z nich nie miała miejsca w porze nocnej.
Rekompensata za pracę w tej samej dobie pracowniczej
Naruszenie doby pracowniczej oznacza, że pracownik świadczy pracę w godzinach nadliczbowych, które należy zrekompensować – udzielając czasu wolnego lub wypłacając dodatek za godziny nadliczbowe. Jeśli naruszenie doby pracowniczej spowoduje pracę nadliczbową, trzeba za nią zapłacić odpowiednie dodatki.
Dodatek do wynagrodzenia wynosi:
- 100% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w: nocy, w niedziela i święta, niebędące dla pracownika dniami pracy, w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi za pracę w niedzielę lub święto;
- 50% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych w każdym innym dniu niż wymienionym w punkcie poprzednim.
To, że pracodawca płaci dodatki za godziny nadliczbowe wynikające z naruszenia doby pracowniczej, nie oznacza, że nie popełnia wykroczenia. Samo bowiem planowanie pracy w sposób naruszający dobę pracowniczą jest wykroczeniem przeciwko prawom pracowniczym. Nie usprawiedliwia tego nawet fakt prawidłowego opłacenia za powstałą pracę nadliczbową.
Praca w godzinach nadliczbowych powinna być rekompensowana w miejsce dodatkowego wynagrodzenia czasem wolnym od pracy. Możliwość taka dotyczy pracowników, którzy wykonywali pracę w godzinach nadliczbowych we wszystkich systemach czasu pracy. Udzielenie czasu wolnego od pracy w zamian za pracę w godzinach nadliczbowych może mieć miejsce albo na wniosek pracownika, albo bez tego wniosku, za to z inicjatywy pracodawcy.
Jeżeli jesteś zainteresowany rozliczaniem czasu pracy w systemie temu dedykowanym, zapraszamy do kontaktu.
Autor: Sandra Wardecka
