Badanie trzeźwości pracowników w zakładzie pracy

Badanie trzeźwości pracownika to sprawdzenie za pomocą alkomatu lub badań moczu czy krwi czy pracownik jest pod wpływem alkoholu. Spożywanie alkoholu w miejscu pracy albo stawienie się w pracy pod wpływem alkoholu uprawnia pracodawcę do niedopuszczenia pracownika do wykonywania pracy bądź odsunięcia go od wykonywania pracy.

W obecnym stanie prawnym pracodawca nie może samodzielnie dokonywać kontroli trzeźwości pracowników. Wykluczone są również wyrywkowe i prewencyjne badania pracowników alkomatem.  Zgodnie z art. 221b Kodeksu pracy dane dot. zdrowia, a stan nietrzeźwości jest stanem fizjologicznym, który zalicza się do kategorii danych dotyczących zdrowia objętych art. 9 ust. 1 RODO, pracodawca może przetwarzać wyłącznie w przypadku, gdy przekazanie tych danych następuje za zgodą i z inicjatywy pracownika.

Zasady, na jakich można przeprowadzić badanie trzeźwości pracownika określa art. 17 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości przeciwdziałaniu alkoholizmowi:

• badanie odbywa się na żądanie kierownika zakładu pracy, osoby przez niego upoważnionej lub pracownika, co do którego zachodzi uzasadnione podejrzenie, że spożywał alkohol w czasie pracy lub stawił się do niej w stanie po użyciu alkoholu;
• badanie stanu trzeźwości pracownika przeprowadza uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego (np. policja), zaś zabiegu pobrania krwi dokonuje osoba posiadająca odpowiednie kwalifikacje zawodowe, co ma zapewnić wiarygodność wyniku badania.

Rozwiązanie umowy o pracę to ostateczność. Można zastosować ją w przypadku ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych. Praca pod wpływem alkoholu należy do takich przewinień, w szczególności w przypadku kilkukrotnego przyjścia do pracy po wpływem alkoholu. Ważne też, aby pracodawca posiadał dowody świadczące o ciężkim naruszeniu przez pracownika obowiązków pracowniczych. Problem jednak polega na tym, czy pracodawca, który podejrzewa, że pracownik jest nietrzeźwy, może zbadać go alkomatem?

Aktualnie przepisy prawa nie przewidują wprost możliwości badania pracownika na obecność alkoholu czy innych środków odurzających przez pracodawców. Przywołany wyżej art. 17 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi stanowi jedynie o obowiązku niedopuszczenia pracownika do pracy w przypadku uzasadnionego przypuszczenia, że znajduje się on pod wpływem alkoholu. Jasne jest więc, że badanie stanu trzeźwości na żądanie kierownika zakładu pracy/pracodawcy/osoby przez niego upoważnionej możliwe jest przez organ powołany do ochrony porządku publicznego, czyli np. przez funkcjonariusza Policji. W obecnym stanie prawnym niestety brakuje przepisów zezwalających pracodawcy na wyrywkowe badanie stanu trzeźwości pracownika. W niektórych branżach jest to jednak pożądane. Taka kontrola pozwoli na bezpieczniejszą pracę i sprawną jej organizację. W praktyce pracodawcy często sprawdzają swoich pracowników. Jest to powszechne zjawisko np. w budownictwie, gdzie nagminnie zdarzają się sytuacje picia alkoholu w trakcie pracy.

Możliwości przeprowadzania przez pracodawców samodzielnych, prewencyjnych kontroli stanu trzeźwości pracowników. Obecnie można to robić tylko w przypadkach, gdzie jest uzasadnione podejrzenie, że pracownik jest w stanie po spożyciu alkoholu lub spożywał alkohol w czasie pracy. Dodatkowo taka kontrola może odbyć się tylko przez uprawnione służby, co stanowi znaczne utrudnienie dla pracodawców. Dodatkowo, wielu pracodawców zrezygnowało z przeprowadzania samodzielnej kontroli trzeźwości po wydaniu opinii Prezesa UODO, który stwierdził, iż wyniki kontroli trzeźwości stanowią informację o stanie zdrowia, a ta stanowi dane osobowe. Takie dane mogą być przetwarzane jedynie z inicjatywy pracownika i tylko za jego zgodą.

Badanie trzeźwości pracownika – nowe przepisy

Problem ten ma rozwiązać nowelizacja Kodeksu pracy. Dłuższy czas trwają prace nad wprowadzeniem nowych przepisów, które pozwolą pracodawcom wyrywkowo i prewencyjnie badać pracowników na obecność alkoholu i innych substancji odurzających. Jest to niezmiernie ważne dla przedsiębiorców, którzy od 2019 r. zabiegali o to. Powstał więc projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (UD211), który dopuszcza taką możliwość. Nowe przepisy regulują dwie sytuacje:

1. badanie trzeźwości pracownika w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że pracownikznajduje się w stanie po spożyciu lub spożywał alkohol w czasie pracy;
2. badanie prewencyjne na obecność alkoholu w organizmie pracownika.

Kwestia badania trzeźwości pracowników przez pracodawcę będzie uregulowana w Kodeksie pracy. Artykuł 17 z ustawy o wychowywaniu w trzeźwości zostanie przeniesiony do KP, co ma przyczynić się do przejrzystości przepisów prawa pracy.

 

Jeżeli jesteś zainteresowany rozliczaniem czasu pracy w systemie temu dedykowanym, zapraszamy do kontaktu.

 

 

Autor: Sandra Wardecka